Always my weakness, like a simple tune

Over eenvoud als waarde.

Schrap je in een streven tot de kern van iets te komen teveel ‘bijkomstigheid’, dan houd je niets over. Dit is het dilemma van de kunstenaar ‘schavend’ (o, de misleiding door woorden) aan een ‘bijna af’-beeld.

Hoeveel detaillering is minimaal vereist om te kunnen ontroeren? De vraag was onderwerp van discussie bij een zeker soort Nederlandse poëzie in de jaren zestig van de vorige eeuw. Streven was aan particuliere anekdotes een universele strekking te geven. Teveel anekdote hield het te particulier, maar te algemeen ontroerde niet meer, hield op anekdote, belevenis te zijn.

Een mijns inziens niet geslaagd voorbeeld van Rutger Kopland:

Juffrouw A.

Op 19 september, een nevelige
negentiende, stapte juffrouw A
aan de verkeerde kant van
haar scheepje Steeds Tevreden
in het Meppelerdiep.

Het was al koud, zij had
de kachel niet aan kunnen krijgen,
haar oude moeder was gestorven,
alles roestte en knarste, vanuit
haar kombuis leken god en
sociale zaken niet te bereiken.
zij ging van boord.

Over zulke zaken had ik het eerder. Vandaag werd ik er weer mee geconfronteerd toen ik mijn stem uitbracht voor de publieksprijs van de Zomer-Expo.

Ik gaf mijn stem aan Klimaatverandering van Gert Beukema. Misschien te eenduidig een moraliteit, de titel te nadrukkelijk woordspelig, maar voor mij schuurt de foto nog voldoende.

Schuren / schaven.

De beschouwer wordt een gecanoniseerd Nederlands winterlandschap ingeleid (Hendrick Avercamp). Wie denkt bij deze foto niet aan hoe hij of zij leerde schaatsen op de sloot achter het huis? Het beeld raakt op een primair-affectief niveau.

Het schokeffect van deze foto is dat hij deze idylle doet verschijnen als het resultaat van een zuiveringsactie. Het toont de onverdraagzame kant van het verlangen naar overzichtelijkheid.

Het procedé van Beukema’s foto is beproefd: het doorkruisen van verwachtingen. Het wordt ook gebruikt in het werk ernaast (zie afbeelding hieronder). Om te kunnen werken moet de beschouwer wel die verwachting verinnerlijkt hebben; het procedé is reactief, leunt op iets bestaands.

dit vind ik niet interessant meer (het werk naast Beukema)

Tweede inzending die er voor mij uitsprong is Marieke van Diemens Museumzicht – Kunsthal Rotterdam. Het minst pretentieuze werk, ‘pretentieus’ in de zin van kunst die nadrukkelijk kunst is. Ook deze foto – onderdeel van een serie – loopt dat gevaar, gezien de titel (en ook als je de serie in zijn geheel bekijkt). Ik genoot ‘puur’ esthetisch en vanwege de technische kwaliteit.

                                                                                                                       .
Ook Van Diemen volgt een bekend procedé, ‘druppels op een ruit’ (hier matglas, ribbelglas), glas benut als dubbelzinnig transparant en vervormend materiaal. De vervreemding hier blijft geruststellend ‘esthetisch’.

Misschien wil ik iets simpels zeggen als ‘Maak het niet onnodig ingewikkeld’.

Verlangens zijn niet onschuldig. Achter het verlangen naar helderheid ligt het verlangen naar waarheid (onscherpte kun je niet scherp krijgen, niet ‘helder’ uitdrukken). Het doet me denken aan hoe filosofen ooit gevoelens omschreven: ‘clara et confusa’, helder en verward.

Is onhelderheid een probleem? Het verlangen naar waarheid kan een verlangen naar zekerheid combineren met een naar verbondenheid, samen hetzelfde helder zien.

Het ‘andere’, ‘afwijkende’ vormt dan een dubbele bedreiging.

« De kleine man in mij

Moeder op bed, Kiefer aan de wand »